Του Παναγιώτη Πουλάκου
Συμβαίνουν τερατογεννέσεις συμβαίνουν και αγγελογεννέσεις. Άνθρωποι που χτίζουν τα χρόνια τους με υλικά τα δικά μας χρόνια και άνθρωποι που χτίζουν τα χρόνια μας με υλικά τα δικά τους χρόνια. Αυτοί που κάνουν έπαρση της ζωής μας κι εκείνοι που κάνουν υποστολή της ζωής τους. Άνθρωποι αναστάσιμοι και άνθρωποι πένθιμοι. Κάποιους το σύμπαν τους ανεβάζει στη ζωή να τους βλέπουμε και κάποιους το σύμπαν τους πετάει στη ζωή να μην τους βλέπει. Οι άλλοι απλώς προσερχόμαστε.
Από το μουράγιο των εκδόσεων μπαρκάρουν βιβλία. Στο συγχυσμένο πέλαγος των εκδόσεων αρμενίζουν βιβλία που σφύζουν φιλοδοξίες, πλέουν βιβλία με δακτυλογραφημένο ταλέντο, απογεγραμμένη αταλαντοσύνη, υπογραμμισμένη συμφεροντολογία.
Με αξιοσέβαστο ζήλο να δαμάσει τη λήθη, σε προληπτική επαγρύπνηση, με προβλεπόμενο κόπο και απρόβλεπτο νόστο, με μετρήσιμη υπευθυνότητα και αμέτρητη σοβαρότητα, στην πρωτοπορία της πρωτοτυπίας, το Ελληνικό Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών, το γούρι της ποιότητας, η αντιπάθεια της προχειρότητας, στη βιτρίνα των εκδόσεών του αποθέτει ένα ακόμη αυτεξούσιο βιβλίο.
Το βιβλίο αναχωρεί από την προκυμαία του ΙΔΙΣΜΕ και, με ιστορικά αντίστροφη πλεύση, ταξιδεύει για τα παράλια της Μικρασίας. Βιβλίο που διώκει τη λήθη, αλληλεγγύη στην αλήθεια. Οι προθέσεις του ανθρωπιστικές, συσφίγγει την ιστορική γνώση χωρίς να πνίγεται η αλήθεια. Ψάχνει τον Μικρασιατικό Ξεριζωμό δίχως να μεταμφιέζει την αλήθεια. Από την αποθήκη των παγκόσμιων δεινών βγάζει τα άδικα δεινά των Μικρασιατών στο φως του δίκιου, χωρίς να εκφοβίζει την αμεροληψία, να βασανίζει τα βιώματα, να φυγαδεύει τις ευθύνες, να εκτοπίζει την αλήθεια.
Η ζωή της Βασιλικής Ράλλη στρωμένη βάσανα, σπαρμένη θλίψεις, αφοσιωμένες αναμνήσεις. Το βιβλίο της σαν κομμένο νερό που επιστρέφει στο δίκτυο, σφοδρά την επανασύνδεσή του ανυπομονούμε να επανυδρεύσει τις ανάγκες μας, ρίχνει νερό στις καυτές δοκιμασίες των Μικρασιατών να ξεθολώσει τη θαμπή γνώση μας για τον Μικρασιατικό Χαλασμό, να καθαρίσει από δυσπιστία τα σύνορα μεταξύ πολιτικοοικονομικών συμφερόντων, πολιτικοοικονομικών κτηνωδιών και διακρατικής βεντέτας, οι αυτόπτες μιας τραγωδίας πρώτα με νερό θα συνέλθουν.
Ο πόλεμος προικίζει με δεινά την ειρήνη. Οι μνήμες δεν επιβιώνουν αν δεν επιβεβαιωθούν.
Την ειρήνη δεν την σκλαβώνει η μοίρα, η δειλία υποδουλώνει την ειρήνη. Και η ειρήνη η επείγουσα μοίρα της ανθρωπότητας.
Μεταξύ ζωής και βαράθρου το φράγμα του πόνου. Και η αλληλεγγύη στην μνήμη. Βιβλίο για τον πόνο που εκτοξεύει ο πόλεμος, για τις ελπίδες που εξαπατούν την ειρήνη. Όταν γίνεται πόλεμος η ειρήνη εναντίον μας είναι, αν δεν έχουμε εξαντλήσει την ειρήνη πριν αντλήσουμε πόλεμο.
Από μια στρωτή ζωή σε ζωή – φυγή, οι Μικρασιάτες, προδομένοι από άφταστα σφάλματα, παραδίδονται στην εγκατάλειψη. Συνωστίζονται στο μίσος. Τους κυνηγά η απόγνωση και τους προλαβαίνει ο όλεθρος. Παίρνουν την ανυποχώρητη αδιαφορία, τον ευφραδή εξευτελισμό, τον λακωνικό σεβασμό πασών των κρατών. Άκακες ζωές σε αυστηρή στενοχώρια.
Το βιβλίο συναναστρέφεται πληθυσμούς που συναναστράφηκαν τη Μικρασιατική Απογοήτευση. Χαλί να πατήσουμε να σκουπίσουμε τα πόδια μας πριν εισέλθουμε για προσκύνημα, βουβή γνώση και ασίγαστη συμμόρφωση στο Ιερό του Μικρασιατικού Διχασμού, που τράβηξε το χαλί από τα πόδια των Μικρασιατών κι έγινε το χάλι της Ελληνικής Γης Μαδιάμ. Ένα υγιές βιβλίο, με ιαματικές πληγές, η παραδοχή επουλώνει τα λάθη, από την πηγή της Εθνικής Δυστυχίας και τα πηγαία ερωτήματα της Μικρασιατικής Πίκρας, χωρίς ιαματικά κλισέ. Εφόσον ο πόνος είναι ειδοποιητήριο σωματικής βλάβης, ο εθνικός πόνος ας αναγεννήσει τις εθνικές ικανότητές μας ώστε να μην αυτοκαταστραφούμε ξανά εθνικά. Μνημείο μνήμης. Η συγγραφέας ένας θαλασσοπόρος της θλίψης, με αμέριστη τόλμη, ατσαλάκωτη θύμηση, αντάρτισσα της λήθης, στο βιβλίο της δεν ξεφορτώνει ιστορικές παραχαράξεις, δεν μπουκάρει ανακρίβειες, δεν αρμενίζει στα ψεύδη.
Ηγέτιδες περιγραφές από ένστικτο μνήμης. Εν καιρώ ειρήνης ο εγωισμός ένα έντιμο σφάλμα, εν καιρώ πολέμου ο εγωισμός ένα διφορούμενο σφάλμα. Τω καιρώ εκείνω οι μικρασιάτες σε ανταγωνιστικές αυταπάτες, με απομνημονευμένο εφησυχασμό σε αποστηθισμένη εχθρότητα, τελικά σε επιμνημόσυνη μοναξιά.
Στον πόλεμο τα συμφέροντα παραστέκονται. Πόλεμος πολέμου μάτι δεν βγάζει. Το δίκαιο μια παραβολή ειρωνείας. Δεν υπάρχει χαρά με την ειρήνη ερήμην. Κανένα καλό δεν προκύπτει όταν δεν απορρέει ειρήνη.
Αν δεν καταλαβαίνεις τον πόλεμο δες φωτογραφίες του.
Τσακωμένες αλήθειες, ελαττωματικά παράπονα, ακατάλληλες ενοχές, αθόρυβη αντιπάθεια δεν αλληλοσπαράζονται στο βιβλίο. Στο χαρτοφυλάκιο των αναγνώσεων βιβλίο με ειδική υπόληψη. Με λογοτεχνική ιπποδύναμη και λογοτεχνικά κρατήματα. Η ανάγνωσή του ξέφρενη.
Διαβάζεις το βιβλίο και ωριμάζει η ελληνικότητά σου, βγάζει την καταγωγή μας στη φόρα.
Δεν βροντά αλλά αστράφτει. Βιβλίο για κούρα ανάγνωσης, αρχικά γοητευτικό, αργότερα γοητευτικότερο. Ξάστερη αφήγηση, υψωμένη στην Ιστορία και γερμένη στη λογοτεχνία. Αποθέτω θαυμασμό.
Εξερευνούμε την Ιστορία με την τροπή της ζωής των προσώπων. Η ζωή της συγγραφέως φωτιά και λάβαρα. Χωρίς τσακωμένες αναμνήσεις. Μας δίνει τα κλάματά της, παίρνει τα δάκρυα μας.
Γεγονότα που κι αν τα ξεχνάμε μην τα αμφισβητούμε. Το βιβλίο μια κινητή ακρογιαλιά, μια φορητή αποβάθρα. Διαβάζοντάς το ξενυχτάμε την Μικρασιατική Καταστροφή.